İlhan Armutcuoğlu Hocaefendi ile mülakat DiyanetTV, 10 Temmuz 2017.
DiyanetTV de yayınlanan Bir Asır Bir Çınar programının konuğu olan Merhum İlhan Armutçuoğlu Hocamız ilim, irfan ve irşad yolunda geçen bereketli bir ömürden hatıralarını naklediyor…
“Ka’betullah’dan Şehru’r-Rasûle uçtum da geldim!.. Kasr-ı Namnam’dan, Kasr-ı Halîl’e coştum da geldim!.. Mevlâm dilerse ilk cennetine dünyâda alır!.. Hakk‘a kulluğa, Rasûl’e ümmet olmağa geldim…“
Bir Asır Bir Çınar adlı belgesel program, ülkemizin en eski kurumlarından Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde din hizmetinde bulunan emektar müftülerimiz, imam hatip, müezzin kayyım, vaiz ve Kur’an Kursu hocalarımızın hayatlarını konu alıyor.
Geride bıraktıkları izler, görev yıllarında karşılaştıkları zorluklar, yaptıkları hizmetler ve unutamadıkları hatıralar Bir Asır Bir Çınar programıyla ekranlara geliyor. Aile yaşantıları ve çevresiyle ilişkileri de sinematografik bir anlatımla yansıtılıyor.
Zâhiri sâde güzel derûnu bir kor idi, Seyr-i fillâh içinde emsâlini kor idi, Üç <il>e sâye salmış çınardı Ali Ege, Serde sevdâsı büyük, kül oldu bir kor idi..
Muhterem İlhan Armutcuoğlu hocamızın, kadim dostu Denizli'li Hacı Ali Ege Hocaefendi için kaleme aldıkları kabir taşı kitâbesi...
Ehlullahtan Muğla’lı Çoban Hasan Dedenin kabri mübareklerini, İlhan Armutcuoğlu Hocamız manevi bir işâret üzerine keşfederler. Kabri ihyâ edip, yanıbaşına da bir mescid inşâ edilmesine vesile olurlar. Hocamız sohbetlerinde Hasan dede ile olan zuhuratlarını anlatır, ricâl-i gaybden olduğundan bahsederlerdi.
Köyceğiz Ortaca anayolu üzerinde Yangı bölgesinde olan kabir, bilenler tarafından ziyaret edilmektedir…
Merhum İlhan Hocamız kabrin yakınındaki anayoldan her geçişinde yavaşlar, ellerini kabre doğru kaldırıp selâm verir, “Ehlullahtan Hasan Dedemizin ruhû mübârekleri için bir fâtihâ-i şerif ile üç ihlâs-ı şerîf okuyalım” derlerdi…
Çoban Hasan Dedenin kitâbe-i seng-i mezârı olarak İlhan Armutcuoğlu hocamız tarafından hazırlanmıştır.
HÜVE’L-BÂKÎ
Kalbler Hakka bağlıysa, diller Hakkı söylermiş.. Şeksiz her hâl ü kârda mutlak Hakkı öğermiş.. Çoban Hasan Dedemiz Âlemde seyrân idi,, Beden toprakta ama, Ruhu devrânda imiş…
Marmaris’in manevi büyüklerinden Kanuni Sultan Süleyman devrinde yaşamış Sarı Ana’nın kabri, İlhan Hocamızın gayretleri ile ihyâ edilir…
Kabir için İlhan Armutcuoğlu hocamız, manevi bir işaret üzerine bir mezar taşı kitâbesi kaleme alır. Mermere nakşedilen bu kitâbe halen kabirde yer almaktadır…
GERÇEK BENDEYİM SARI ANAYIM. HER GÖNÜLDEYİM SARI ANAYIM. ELİMDE KİRMAN DİLİMDE ZİKRİM. MARMARİSLİYİM SARI ANAYIM…
Leylâ Hanım ve Divân-ı Leylâ makalesi Hocamız tarafından Leylâ hanımı ve kıymetli eseri olan divânını tanıtmak maksadıyla kaleme alınmıştır. 1978 senesinde Diyanet dergisinde neşredilen dokuz sayfalık makalede Leylâ hanımın hayatı ve divan nüshası hakkında malumat verilmiş, divanından gazel, nât ve münâcaatlarından bir demet sunulmuştur.
Leylâ Hanım, 19. Asrın ilk yarısında şöhret kazanmış bir kadın şâirimizdir. Devrin paşalarından Kazasker Moralı-Zâde Hamid Efendinin kızıdır. Annesi, Keçeci-Zade İzzet Molla’nın kızkardeşidir. Leylâ Hanım, dayısı İzzet Molla’dan ders görmüştür. İlk şiir zevkini de ondan aldığı bilinmektedir.
Genç yaşta evlenmiş ve fakat geçim yapamayarak ayrılmıştır. Sicilli Osmani’nin kayıtlarına bakılırsa, Leylâ Hanım şiirlerinin güzelliği ve akılcılığı sebebiyle “Bülbül” lakabını kazanmıştır.·
Leylâ Hanının hazır cevaplığı, irticalen şiir söylemesi gibi husûsiyetleri, devrinin alakasını toplamak bakımından mühim bir faktör olmuştur. Leyla Hanım kocasından ayrıldıktan sonra hayatının geri kalan kısmını şiir ve mutalaa ile geçirmiş, bu müretteb divanı meydana getirmiştir. Divan Ta’lik yazı ile ilk defa 1844 tarihinde Bulak’ta basılmıştır. 1851 tarihinde ikinci baskı olarak İstanbul’da Takvimhane-i Amire’de basılmış, üçüncü defa olarak 1883 tarihinde gene İstanbul’da basılmıştır.
Eserlerinde de görüleceği üzere Leyla Hanım, tezkiye-i nefs yolunu, dervişliği de ihmal etmeyerek Mevlevî Tarikatına intisab etmiştir. Bu yolda hayli merhale katettiği şiirlerinden açıkça görülmektedir. Tasavvuf neşvesi olmasa Divan zaten bu üslüb içinde verilemezdi.
Şâire’nin şu beytinden ha’cca gittiği, Medine-i Münevvere‘de Peygamber Efendimizi ziyaret ettiği de anlaşılmaktadır:
“Harîm-i Ravzana sürmüş iken rûy-i siyâhım vâh!. Yine cürmü günâh’a mübtelâyım yâ Rasûlellah…”
Makaleden:
“Avrupalının aklının ermediği, şaşırıp kaldığı bir husuş şudur ki: Kişi ihtiyarladığı, 70-80 yaşlarına ulaştığı halde garip bir zindelik, engin bir coşkunluk içindedir. Bunun iksiri nedir ve nereden gelmektedir?
Bilinmelidir ki bunun mayası, bereketi, ancak dergahlarda vardır, hak olan tarikat büyüklerinin ellerinde ve gönüllerinde saklıdır. Leylâ Hanım bütün coşkunluğu ve samimiyetini bağlı bulunduğu Tarikatına borçludur demek fevka’l-âde doğru olur. Hatta Divanı meydana getirmesindeki en önde gelen amil, Tarikâtıdır demek, gene doğru olur.
Pek çok büyüklerde olduğu gibi bütün dünyayı kabrinde bile dize getiren Hazret-i Mevlana’daki bu güç, bu irfan, bu yücelik ve incelik ne midir?
Hak Teala Hazretlerinin has kullarına, âşık ve sadıklara hususî lütfundan başka ne olabilir ki… İnsan oğluna vahyin meyvelerinden daha bereketli hiç bir şey verilmemiştir.“
“Şimdi bunlarla ne uğraşan var ne bilen… Başka milletlerin tarihimiz ve Edebiyatımız ile alakaları bizden çok çok fazla.
Gençlerimiz bir gün boykot ve işgallerden, ellerini kardeş kanına bulamaktan kurtulur, kötü niyetlerin çirkin maksadlarını kirli yüzlerine çarparak, ilim ve irfanına tekrar döner inşallah. “
Divanının daha bir çok bölümlerinde ıyş ve işretten, mey ve meyhaneden, pir-i muğandan, sâkî ve sâgardan, sevgi ve sevgiliden bahsetmektedir. Bütün Divan şairlerinde görülen, hatta büyük velî ve âlimlerin manzumelerinde dahi görülen bu terimlerden maksad ne olsa gerektir? Bu konuda son devrin büyük mutasavvıf âlim-şairlerinden Es’ad EfendiHazretleri bakınız ne buyuruyor:
“Velayet makamları sübût derecesine varmış, fazilet ve kemallerinin şahidi tevatür haddini geçmiş bulunan büyük ricâlin bazıları, tabiaten latif, meşreben zarif oldukları ve bir hayli manzûmelerinde mey ve mahbûbtan, sâki ve sagardan bahsetmekte bulundukları cümlenin ma’lumudur.
Bu ise ayât-ı kerimedeki mecazlardan, istiarelerden zevk alamayan, husûsiyle i’tiraz etmeyi alışkanlık haline getirmiş bulunan kendini beğenmişlerin· itirazlarını mu’cib olduğundan işâret olunan zevâtın bunun gibi lafızlardan maksadlarının ne olduğunu beyan eylemek faydadan hâlî olmasa gerekir.
Ma’lûm ola ki, nefis ve şeytan’a mahkûm, hevâ ve hevesine mağlûb olanlar, Tarik-i Süfiyye’ye· müntesîb bulunanların bil’cümle insani lezzetlerden mahrûm kaldıklarını i’tikad etmişler ve bu fâsid hayâl ile hallerini ma’nevî feyizlerden mahrûm bırakmışlar, uhrevî istikballerini bu sûretle tehdîd eylemişlerdir.
Binâen aleyh, bu hakikatı anlayan ve bu misilli bâtıl zihniyetin ta’dilini arzû eyleyen evliyâ-yı kirâmın meşhûr şâirlerinden bir çoğu Tarikat-ı Sûfiyyede mevcûd olan ıyş ve işretten, şevk ve şetâretten, mey ve meyhâneden, pîr-i mugan’dan, sâki ve sâgardan, bezm ü tarab’tan mutrib ü mugannîden mahbûb-i hakîkîden dem vurmuşlardır. Ve mecâz ehlinin anlayabileceği ta’birler ile manzûmeler inşâ buyurmuşlardır.
Şu kadar var ki bunların mahbûbu (sevgili), zevâl’e mahkûm olmayan Allahü Zü’l Celâl Hazretleriyle nebîler ve keremli velîlerin cemâlleri vema’nevi kemâlleridir.
Mey (içki) dedikleri şey, gam ve dünyâ kasvetinden eser bırakmayan Allah sevgisidir.
Meyhâne ise, dervişân için te’sîs edilmiş bulunan dergâhlardan ibarettir.
Pîr-i Mugân’dan maksad, mürşid-i kâmillerdir.
Sâkî ise, o muhabbeti sâliklerin gönüllerine dökmek için vasıta olan mürşîd-i kâmillerin halîfeleridir.
Bezm, dervişânın toplu olarak ezkâr-ı şerîfe ve terennümât-ı latîfe ile o muhabbeti kana kana içtikleri ve bu safâ ile sermest olduklan demlerdir.
Bu suretle vâki’ olan ifadelerden sonra şunu da beyân edelim ki; Bunun gibi zevât-ı kirâm mecâz vâdîsinde mevcûd olan dînî ve dünyevî mazarratın takdîri ile hakikat yolunda va’d olunan ebedî saâdetin tasvîr ve tercîhini akl-ı selîmin isâbetli; doğru muhâkemesinden ümitvâr bulunmuşlardır.
Cenâb-ı Hak ve Hadî-i Mutlak Hazretleri ihvân-ı dinimizi nefs ve şeytan’ın esâretinden kurtarıp hürriyyet-i İslâmiyetlerinden mahrûmbuyurmasın.Amin.”
“Bu beyândan sonra, koca koca İslâm âlimleri ve velîler her türlü işreti teşvîk etmişlerdir, tabiat-ı şi’riyyeleri onları da yaralamıştır diyenlere denilebilir ki; Gerçek ârıza öyle zannedenlerin kısa idrâklerinde, dar görüşlerindedir.
Tevfik ve hidâyet yüce Mevlâdandır.”
Münâcât
Rahmeyle bu dil-haste-i nâ-çâre ilâhî Zahm-ı dilime senden olur çâre ilâhî
Bir mücrim ü âsî kulunum rûy-i siyahım Afvınla nazar kıl bu günâhkâre ilâhî
İbrâhim b. Edhem hazretlerine ait olduğuna inanılan Marmaris Adaköy mahallesi, Yalancıboğaz mevkiinde bulunan kabr-i şerîfe ait mezar taşı…
Merhum İlhan Hocamız sohbetlerinde İbrâhim b. Edhem hazretlerin âhir ömründe İskenderiye şehrinde bulunduğunu ve bir deniz seferine çıktığını söylerlerdi. Bölgede yaşamış hal ehli zatlârın tarafından da, kabri şerîfin İbrâhim b. Edhem hazretlerine ait olduğunun keşfen tesbit edilip nakledildiğinden bahsederlerdi.
Kabir halk arasında Fenerci Dede olarak bilinir… Bölge halkı kabirde medfûn bulunan mübarek zâtın geceleri fırtınalı havalarda gemilere fener ya da ateş yakarak yol gösterdiğine inanırlar.
İbrâhim b. Edhem hazretlerin kabri, İlhan hocamızın gayretleriyle, bir hayırsever zâtın da himmetleriyle yapılmıştır. Mezar taşı olarak da İlhan Armutcuoğlu hocamız tarafından aşağıdaki dörtlük kaleme alınmıştır. Kitâbe hocamız tarafından Osmanlıca ve Türkçe harflerle mermere nakşettirilmiş ve uzun süre kabir taşı olarak kalmış ise de zamanla bu kitâbenin aslı kaybolmuştur.
Hocamız sohbetlerinde bu beyti okur, şiirin dervişliğin esaslarını ihtiva ettiğini, zikr-i dâimîye vâsıl olmanın, halk içinde Hak Teâlâ ile olmanın, geceleri seherlerde zikr-u tesbîhat ile meşgul olmanın, nâm-ü şâna meyletmemenin dervîşân için esas gâyeler arasında olduğundan bahsederlerdi.
"Hak erenler mezhebinde bir ömür Yâ Hak dedim Gündüzüm halk hizmetinde geceler Yâ Hak dedim Nâm-ü şâna meylim olmaz bir isimsiz Edhemim Âkıbet deryâya perçin Bekçiyim Yâ Hak dedim"
Kâmil Yeşil 23 Nisan 2019, Dünya Bizim Kültür Portalı
Benim düşünceme göre ezan, Kur’an-ı Kerim dinlemiş bir taş, bir ağaç, bir toprak, bir su ile; ezandan ve Kur’an’dan mahrum olmuş taş, toprak, su, ağaç arasında büyük bir fark vardır. Biz bu farkı ilk anda anlayamayabiliriz. Ancak ehlinin fark ettiğini biliyoruz. Şöyle düşünelim. Bir zikir halkasının yanına konmuş ve saatlerce yüksek sesle Kelime-i Tevhid, Allah Allah zikri dinlemiş, üzerine aşır ve salavat işitmiş bir su, çeşmeden, dereden kendi halinde akan su ile aynı olabilir mi? Bana göre olamaz. Bunların arasında mutlaka tat, titreşim, canlılık, bereket, maneviyat farkı vardır. Allah’ın takdir-i ezelisi ile tabii ki, gayrimüslim topraklarda yetişen nebatat ve hayvanat ile Müslim topraklarda yetişip yaşayan nebatat ve hayvanatın manevi değerinin aynı olmadığını düşünüyorum. Kur’an’da geçen “öyle taşlar, kayalar vardır ki Allah korkusundan yuvarlanır” anlamındaki âyeti böyle anlıyorum desem, ne lâzım gelir?
Sözü buradan başka bir mecraya taşımak istiyorum. Bana göre bir Allah dostunun nazarına muhatap olmuş, bir Allah dostunun gözlerinden çıkan nura tutulmuş bir kimse ile; o nurdan şöyle veya böyle mahrum kalmış biri de aynı kişi değildir. Allah dostunun nazarına muhatap olmakla kalmayıp onun sözlerini kulağı ile duymuş, elini tutmuş, dizi dizine değmiş, aynı sofradan yemek yemiş, aynı mekanı ve zamanı paylaşmış kişi ile bunlardan mahrum kalmış kişi aynı olabilir mi? Bu sadece metafizik kurallara değil; fizik ve kimya kurallarına da aykırı bir şeydir. Hele bu Allah dostu Ramazanoğlu Mahmud Sami Efendi Hazretleri ise…
Ramazanoğlu Mahmud Samî ks.
İşte Sami Efendi Hazretlerinin nazarlarına, sözlerine muhatap olmuş, onun dizine diz değdirmiş, onunla aynı mekanı ve zamanı paylaşmış nasipli bir kişiden bahsedeceğim sizlere. Muhterem İlhan Armutçuoğlu Hoca’dan.
Örneği az bulunur müftülerden
İlhan Hoca, bizim tabirimizle İlhan Ağabey tekaüde ayrılmış bir Müftü. Ve fakat örneği az bulunan bir müftü o. Edebiyata meraklı, hem de aruzla şiir yazacak kadar nüfuz sahibi. Tasavvuf ile meşgul olanlarda bu edebi zevk ve neşe vardır. Öyle zannediyorum ki İlhan Armutçuoğlu’na bu edebî neşve Es’ad Erbili Hazretlerinden geçmiştir. Çünkü İlhan Efendi’nin şiirlerindeki şekil, söyleyiş, aşk ile bir Divan sahibi olan Es’ad Efendi’nin şiirlerinde görülen aşk, vecd aynı tesiri uyandırır.
Musikiden anlar, beste yaptığı gibi icra da eder. Mütercimdir. Bir Kur’an tilaveti vardır ki kendinizden geçersiniz. Kâbe’nin imamlarından Abdullah Cüheni ve Feysal el Gazzavi’nin ondan kıraat dersi aldığını söyleyelim ki derecesi hakkında bir kanaatiniz oluşsun.
Hitabeti, kürsü hakimiyeti ile cemaati cezp eder. Heybet sahibidir ve fakat samimiyeti ve mütevazılığı ile bu heybetten korkmazsınız; onun altına sığınmak istersiniz.
İlhan Ağabey, Muğla’nın Ula ilçesinden. Halihazırda orada oturuyor. Dedesi Hacı Hafız Ali Efendi. Hayatı boyunca Mushaf’a hiç bakmadan Kur’ân-ı Kerim okumuş bir demir hafız hem. Su testisi suyolunda kırılmalı, sözünü doğrulamak için, bir ezber hatim yaptığı sırada ruhunu teslim eder.
1937 doğumlu olan İlhan Efendi, ilkokulu Ula’da okudu. Hafızlığını babası Mehmet Ali Efendi’den tamamladı. İmam Hatip’i Isparta’da bitirdi. Konya Yüksek İslam Enstitüsü’nün ilk talebeleri ve ilk mezunlarından oldu. İmamlık, il müftülüğü görevlerinde bulundu ve İzmir merkez vaizi olarak tekaüde ayrıldı. Namnam Kasrı Kız Kur’ân Kursunu yaparak fahri hizmete devam ediyor. Namnam Kasrı deyip geçmeyin; çünkü İlhan Hocamız medrese/okul, cami, dergah üçgeninin neşvesini birleştirmiştir burada.
İlhan Armutçuoğlu’nu tanıdınız mı derken tabii ki bu resmi hayat çizgisinden bahsetmiyoruz. Bize ve size resmi kayıtlara geçmeyen hayat çizgisi ve özel olarak Sami Efendi Hazretleri ile ilgisi gerek. Zaten bizim muarefemiz de bu süreçle ilgili.
Bendeniz İlhan Armutçuoğlu ile İmam Hatip Lisesi talebesi iken tanıştım. 1979 veya 80 olmalı. İzmir’den Dr. Dursun Aksoy Bey gelecek dediler ve bizi bir ev sohbetine davet ettiler. Denildiği gibi sohbette Dr. Dursun Aksoy vardı ve yanında da uzun boyu, kına renkli saç ve sakalı ile sonradan İlhan Armutçuoğlu olduğunu öğreneceğimiz büyüğümüz vardı. Bize ellerini öptürmediler ve fakat musafaha ile kucakladılar.
Dr. Dursun Aksoy Bey o gün merhum Ömer Kirazlı’ya ait Birinci İstişare’den bir manzume okuyarak yaptı sohbeti. Biraz da Mükerrem İnsan’dan okudu. Bizimle tanıştılar. Ben o zamana kadar tasavvuf ve tarikatle ilgili bir şey okumamıştım. Kitaptaki bilgiden ziyade pratikteki hal önemli imiş ki biz bunun daha mühim olduğunu daha sonra anlayacaktık.
İlhan Hocamız daha sonra birkaç kez daha geldi Çine’ye ve Karpuzlu’ya. Bir kez Karpuzlu Merkez Camii’nde bizi kürsüde dinlediği de olmuştur.
Hem beste yapar hem icra ederdi
Edebiyata meraklı ve okuyacak mevkute arayan biri olarak o günlerde Diyanet’in İlmi Dergisi geçti elime. Baktım İlhan Hocamız Divan şairlerinden Leyla Hanım’ın Divanı üzerine bir makale yazmıştı:
İlhan Hoca’nın musikiden anladığını, hem beste yaptığını hem icra ettiğini yine o günlerde öğrenmiş olmalıyım. Erzurum’da fakülteye edebiyat tahsili için gitmeye başladıktan sonra da yolumuzu İlhan Efendi ile buluşturmaya gayret ettik. Öğrendik ki İlhan Hocamız Konya’da bir kitap evi açmış. O zamanlar daha İstanbul’daki Erkam Yayınları kurulmamıştı ve fakat İlhan Hocamızın Konya’daki kitabevinin adı Erkam Kitabevi idi. Bir gün yolu bu kitabevine düşürdük ve onu kitabevinde bulduk. Erzurum’da okuduğumuzu öğrenince Osmanlı Türkçesini ve arûzu mutlaka en iyi şekilde öğrenmemiz gerektiğini söyledi. Biz daha önce kendisinin İmam Bûsırî Hazretlerinden Kaside-i Bürde’yi nazmen, hem de aynı vezin ve kafiye düzeni ile tercüme ettiğini görmüş okumuş ve dinlemiştik.
Merhum İlhan Armutcuoğlu Hocamız
Şimdi söz bu eserden açılmışken tadımlık vermemek olmaz:
Âşık zanneder mi ki muhabbet gizli kalır Delildir gözyaşları ve yanan kalp elemi
Çekti yanaklarına aşk kırmızı sarı hat Bunlar sarı kırmızı; güldür bahardır de mi
Kim kurtarır özümü serkeş nefsin elinden Azgın at zabt olur mu, kâfi gelir mi gemi?
Hocamız bu kasideyi kasete okumuştu. O ziyaretimizde bu kasetlerle birlikte Kaside-i Ziyâiyye tercümesi ile bir de kendi yazdığı bir hüsnü hat hediye etti.
Hüsnü hat Sami Efendi ile ilgili idi ve şairi de İlhan Efendi idi. Şöyle diyordu:
O hırâmında senin nesl-i Adnân görünür Tebessüm kılsan eğer cennât-ı Adn görünür
Her nâz u niyâzında Şeyhim Hazreti Sami Cümle ihvanın ile Firdevs-i adn görünür
İlhan Efendi ile muarefemiz işte bu şiirde anlatılan Sami Efendi Hazretlerinin etrafında bulunmanın bir bereketi idi. İlhan Efendi, Sami Efendi’nin nazarlarına muhatap olmuştu biz de İlhan Efendi’nin nazarlarına.
“Talibin sıdkı, mürşidini ayağına getirir”
Onun deyişiyle “Talibin sıdkı, mürşidini ayağına getirir”miş. O da böyle bir sıdkın neticesi olarak tasavvuf ve tarikatle Konya’da Sami Efendi’nin halifelerinden dişçi Mehmet Efendi vasıtası ile tanışmıştı. Ondan sonra Cenab-ı Hak onu Hazreti Sami Efendi kuddise sirruha ulaştırmıştı. İstiharesini şöyle anlatır İlhan Efendi: “Büyük bir camide mevlid okunuyormuş. Fakire cemaate gül suyu dağıtma vazifesi vermişler. Gülsuyunu dağıtırken cemaatten bir kişi karşıma çıktı, o zata bir müddet baktım. Zayıf ve nahif bir insandı, birden gönlümün ona aktığını hissettim ve ona karşı içimde büyük bir sevgi oluştu. Sonra elime bolca gül suyu serpip o şahsın yüzüne gül sularını sürdüm. Sakalı da sanki ikiye ayrıldı ortası boş kaldı. Sonra devam ettim.” “1- 2 ay içinde İstanbul’a geldik. Tuzla’ya pikniğe gidildiğini söylediler. Biz de Tuzla’daki piknik alanına gittik. Alan oldukça genişti ve çok insan vardı. ‘Sami Efendi’yi bulabilir miyiz?’ endişesi taşıyorduk. İçeri girerken birisi ‘hocalar şu tarafta’ diyerek bizi yönlendirdi. O cemaatin yanına doğru yürüdük. Yaklaşınca bir baktım ki yüzüne ve sakallarına gülsuyu sürdüğüm şahıs ortada oturuyor. Heyecandan sekte-i kalpten gidecektim. Daha sonra Sami Efendimizi Güllü Köşk dediğimiz devlethanede ziyaret ettik. Fakire ilk tavsiyesi “Evladım bu gördüğünüz rüyaları kimseye anlatmayalım” olmuştu.”
Şimdi yazımızın başına dönüp konuşabiliriz. Böyle bir nazara, iltifata uğrayan bir kişi elbette benzerlerinden farklı olacak ve bu fark hâle, kâle yansıyacaktı. İşte bu hallerden birkaç misal. Yine İlhan Efendi anlatıyor:
“Bir gün İstanbul’da Musa Efendi’nin köşkündeyiz. Öğle namazından sonra sohbet başladı, akşama kadar devam etti. Arada ikindi namazı kıldık. Sohbet bir aşr-ı şerif okunarak bir sohbet yapılarak devam ediyordu. Akşama yakın fakire ‘Okuyun’ dediler. Ben Sami Efendimizin sol canibinde bir yerde oturuyorum. Okuyun dendiği yani aşır okuyun denmediği için ben de Esad Erbilli Hazretleri’nin bir gazelini okudum.
Fakir okumaya başlayınca Sami Efendimiz Hazretleri gözyaşlarını koyverdi. Evliyaullahtan büyüklerin gözyaşları nadiren görülür. Mübarek sakalının iki yanından gözyaşları akıyor, üzerinde kahverengi bir pardösü vardı, pardösünün üzerinden aşağıya iniyor. Sonuna kadar okudum. Artık sohbet bitti. Sami Efendi kalkacaklar, şöyle bir yüklendi kalkamadı, bir daha yüklendi yine kalkamadı; yanındakiler yardım ettiler de ayağa kalktılar. O gün Sami Efendimizin o meclisten gidişini hiç unutamam (ağlıyor). Evliyanın sekri hiçbir şeye benzemez. Hâlâ gözümün önündedir. Herkes gidince fakir de müsaade istedim Musa Efendimiz ‘Siz kalın’ buyurdular. O gün geç saate kadar bahçede bir ağacın altında sohbet ettik.”
“Bursa’da okuduğun gibi oku”
“Bir başka zaman Bursa’da Ulu Camii’ne yakın bir evde sohbet olacak. Ev beşinci katta. Sami Efendimiz Hazretlerinde ihtiyarlığın göründüğü yıllardı. Kat aralarındaki sahanlıklarda dinlene dinlene çıktılar, biz de peşinden çıktık. Yine o sohbette de bir aşr-ı şerif bir sohbet oluyor. Fakir, Sure-i Vâkıa’yı üç bölümde okudum. Birinci bölüm okunuyor Sami Efendi sohbet ediyor; ikinci bölüm okunuyor, tekrar sohbete geçiyoruz. Musa Efendimiz hazretleri tam karşımda. Evde bir bülbül veya kanarya varmış, fakir Kur’ân okumaya başlıyorum, kanarya şakımaya başlıyor. Ayet sonlarında duruyorum; o da duruyor. Sami Efendimiz Hazretleri Vâkıa Suresi bittikten sonra bütün vücuduyla fakire döndü ve ‘Allah senden razı olsun, kuşları bile zikre iştirak ettirdin’ buyurdular. Sohbet bitti ayrıldık. Musa Efendimiz daha sonra fakire ne zaman bir aşr-ı şerif okutacak olsa hemen ‘Oku ama Bursa’da okuduğun gibi oku’ derdi.”
Yine İlhan Armutçuoğlu hocamızın sözlerindendir: “Evliyaullah Hazeratı dergâhına ilk gelen kişinin kabiliyetini görür.”
Bu sözlerde sizce de kendisine ait kabiliyet ve o kabiliyeti gören gözler yok mu?
İlhan Efendi’ye soruyorlar. Hocam sevenlerinize, kardeşlerinize, gençlere bırakmak istediğiniz bir mesaj var mı?
O şöyle cevap veriyor: “Eğer akılları varsa derviş olsunlar. Gençlere tavsiyem de aynen bu. Kelime kemâline masruftur. Onun için ehil olmak kaydı şartıyla kâmil bir mürşide intisap etmek fevkalade önemlidir.”
Kıllet-i rical zamanında yaşıyoruz
Pekiyi bendeniz size bunları neden yazdım? Şundan: Biliyoruz ki at izi eşek izine karışalı çok oldu. Bu özellikle tasavvufta böyle oldu. Kıtlık zamanındayız, özellikle adam kıtlığı (kıllet-i rical) zamanında. Diyoruz ki ey talip! İşte size bir ırmak. Gidin ve kana kana için bu berrak, bu tatlı ve bu mübarek sudan. Bu su, kuyudan öyle kendi başına çıkmamıştır, nehir kendi başına akmamaktadır. O nehrin sunu zikirle, şükürle, kelime-i tevhidle, Allah Allah zikri ile yıkanmıştır.
Bunun için sizlere önce Namnam internet sitesini tavsiye ederim. Bu siteye girin, sohbetleri dinleyin, Kur’an ve kasidelerden feyizlenin. Şiirle ara verin. Sonra da kaynağına gidin. İnanın ömrünüzün bir Nannam Öncesi bir Namnam Sonrası olacaktır.
Sözü, İlhan Hocamızın sizi götüreceği nehre; nehir mi, ne nehri, denize ve hatta okyanusa dair işareti ile bitirelim.
Yüce düstûr-ı tarikat yüce âdâb-ı usûl Alınıp dest-i ezelden sunulur deste usul Uzanır tâ kıyamet bulunur erbâb-ı vusûl Alan el sen, veren el sen, evet Ey fahr-i Rüsûl
Vurulur Hazreti Musa’ya elhak o meşihat mührü Vurulan tuğra-yı Sami, vuran el emr-i Resûl
Feyzi cârî Hazreti Musa ki ol sahib-i vefa Pek sahî hayr’ul halef Osman Nuriyyi pürhaya
İlhan Armutcuoğlu ile mülakat Altınoluk Dergisi, 380. sayı, Ekim 2017.
Âh, teslimiyet!
S. TAN: Hocam Musa Efendi hazretleri ile birlikte olduğunuz demlerden anlatacaklarınız vardır mutlaka.
İ. ARMUTÇUOĞLU: Musa Efendimiz ile ilgili de önemli bir hadise arz edeyim. Burası faaliyete geçmezden evvel Musa Efendimiz Hazretleri Muğla’ya teşriflerinde sohbetler ormanlarda yapardık. Yine bir sohbeti ormanda hazırladık. Kardeşlere tembihte bulundum “Üstadımız teşrif ettiklerinde kimse görünmesin ormana dağılalım” dedim. “Arabalarınızı da gizleyin” dedim.
Biz kendisini Aydın tarafından karşıladık. Baktım çehresi gamlı, kederli biraz mağmum. Sohbet edeceğimiz yeri iyi hazırlamıştım, baktım oraya gelmesi ile birlikte neşe değişti. “Burası Mina’ya dönmüş” buyurdular. Kimse yok ikimiziz. Buyurdular ki “İlhan Efendi ilk intisap ettiğim yıllarda tarikattan bir şey anlamadım. Ne zaman ki Üstadımın bir teveccühüne mazhar oldum, gözümde alem değişti. Her şeye bakışım, anlayışım değişti. Görmediğim bir çok şeyi görüyor, anlamadığım şeyleri anlıyordum.” Bunu fakir fırsat belledim ve “Efendim mazhar olduğunuz bu teveccühe inşallah bu fakir de mazhar olurum” dedim. Başbaşa olmamıza rağmen yavaşça eğilerek kulağıma “Amma İlhan efendi teslimiyet gerekli” buyurdular.
O zamandan itibaren ‘teslimiyet nedir?’ diye düşündüm, araştırdım. Nihayet teslimiyet ile ilgili geldiğim nokta şu oldu; Eğer teslimiyet akılla, ihtiyari olarak olursa olmuyor, gayri ihtiyari olacak, gayri iradi olacak. Ne gibi? Mıknatısın cazibesine kapılan toplu iğneler gibi olacak. Mıknatıs nereye çekilirse toplu iğneler de oraya gider. Teslimiyet işte bu. Teslimiyet, gayri ihtiyari, gayri iradi olarak muhabbet ile o bereketin, o huzurun, o cazibenin feyzine kapılıp gitmektir.
Mesela Şah-ı Nakşibend Efendimizin büyük halifelerinden Muhammet Parisa Hazretleri vardır. Parisa, bekçi demektir. Muhtemelen bu bekçilik ünvanını mahalleli vermiştir. Çünkü Muhammed Parisâ Hazretleri ‘lazım olunursam beni aramasınlar’ diye cümle kapısının dışında her an hazır vaziyette, hizmet için beklermiş. Esnaf sabahleyin işlerine giderlerken onu orada görürler, akşam eve dönerlerken onu orada görürler. Peki nedir onu orada tutan kuvvet? İşte bu teslimiyettir.
Bunu yakaladığınız zaman o neticeye ulaşmak mümkün oluyor. Fena fil mürşid dedikleri hadise tahakkuk ediyor. Bu dönemde evliya menkıbeleri okumaktan, dinlemekten çok hoşlanılırmış. Artık salikin memleketi üstadının oturduğu yerdir.
Konya’da iken Arabacı Mustafa Efendi diye bir dostumuz vardı, bana bir gün “Hocam rüyasında her gün mürşidini görmeyen kişi derviş olur mu?” diye sorardı.
Bundan önce fenafil ihvan yani kardeşlik hukuku geliyor.
Cenab-ı Hak zeytinden bahsederken “Onun ne şarkî ne de garbî olduğunu, güneşin doğuşundan batışına kadar güneşi aldığından” bahseder. Öyle olan zeytinin hem zeytini hem zeytinyağı halis ve muhlis olur. Dervişlerin rabıtaları da zeytin ağacı gibi olursa mükemmel olur. Vakit vakit değil de devamlı olursa muteberdir.
Sami Efendimiz Hazretleri’nin kerimesini istedikleri zaman ihvanı ile istişare etmişler. O zaman akrabaları demişler ki; “Görüyor musunuz dervişleri ile istişare ediyor, bize danışmıyor.” Buyurmuşlar ki; “Bizim asıl akrabamız ihvanımızdır.” Bir daha söyleyelim, din kardeşliği kan kardeşliğinden çok, çok, çok üstündür.
Fena fiş şeyh makamından sonra ise fenafir resul hali tecelli ediyor. Bu dönemde ise hadis okumaktan çok zevk alınır, Kainatın Efendisi sallallahu aleyhi vesellem ile oturulur kalkılır, başka yerde duramayıp Medine’ye gitmek arzu edilirmiş.
Ondan sonra da fenafillah, bakabillah tecelli eder. İşte o zaman tam ihsan makamı tecelli eder ve o dervişin vatanı bütün alemdir.
Sami Efendimize sormuşlar “Sizin için en büyük tehlike nedir?” diye. Cevabı, “Bir an Allah’tan gafil olmaktır” oluyor. Hadisi şerif’te Peygamber Efendimiz “Gözlerim uyur ama kalbim asla uyumaz” buyururken işte tam da bunu ifade etmektedirler.
Esat Efendi Hazretleri’nin gazellerinde geçiyor. Fenafillah neşesidir şu ifadeler:
Ne darım var benim Esat ne de meyli diyarım var Cemâli yardan başka diğer bir intizârım yok
Avamın “La ilahe illallah” dediği zaman Kelime-i tevhitten anladığı şudur, “Allah’tan başka mabut yoktur.”
Eğer biraz mertebe alırsa, havas deniyor onlara, Kelime-i tevhid’den anlaşılan, “Mahbup da, maksut da ancak O’dur” oluyor. Yani sevilen de istenilen de ancak ve ancak O’dur.
Üçüncü metebeye gelince ise Kelime-i tevhit’den anlaşılan, “O’ndan başka hiçbir mevcut yoktur” anlayışı olur. Bütün alem Cenab-ı Hakk’ın eseridir, o kişi Cenab-ı Hak’tan başka hiçbir şey görmez.
Bütün bunlardan sonra ise Bakabillah mertebesi tahakkuk ediyor. Kulun Allah-u Teala’dan razı olması ve Allah-u Teala’nın da o kulundan razı olması keyfiyeti gerçekleşiyor.
ŞATHİYATA İTİBAR EDİLMEZ AMA KERAMET VARDIR
Ender DOĞAN: Tasavvuftaki şathiyatlarla ilgili düşünceniz nedir hocam?
İ. ARMUTÇUOĞLU: Evliyaullahın kümmelini (kamilleri) onlara pek itibar etmezler. En büyük keramet istikamettir.
Ama keramet haktır. Nasıl ki peygamberlerden mucizeler zuhur eder, evliyaullahda da keramet vardır. Şeyhu’l ekber Muhiddin-i Arabi Hazretleri’nin Fütuhâtı Mekkiyye adlı bir eseri vardır. Onda bir bölüm var, diyor ki: “Peygamberimizin kurduğu devletten ve Hulefa-i raşid’den sonra en muhkem devlet Osmanlı’dır” Bunu söylediği vakit Osmanlı Devleti diye bir şey yok ortada. Muhyiddin-i Arabî Selçukiler zamanında yaşamıştır ve henüz Osmanlı devleti kurulmamıştır. İşte bu bir keşif halidir Allah-u teala’nın bildirmesi ile olur.
Balıkesirli Tahsin Yatman ağabeyimiz anlatıyor: Bir gün Bursa’da Emirsultan Camiinin girişinde bir meczupla karşılaştım. “Ver de versinler” diyordu. Hoşuma gitti elimi cebime attım bir miktar para çıkarıp verdim. Fakat verdiğimin az olduğu kanaati oluşunca elimi tekrar cebime attım bu sefer bereketlice çıkanı takdim ettim. Meczup “Seni sevdim ben, gel buraya” deyip “Çıkar kalemi kağıdı sana İsm-i Azam’ı yazdırayım” dedi. Ben de “Bir yere bağlıyım, üstadımın izni olmadan olmaz” dedim. Meczup “Ben Sami Efendi Hazretleri’ne sorarım deyip bir müddet gözlerini yumduktan sonra “Sami Efendi şu anda bir yazıhanede muhasebe işi ile meşgul, sordum müsade etmedi” dedi. Sonra tekrar bana “Dur ben senin kalp gözünü açıvereyim” dedi. Ben de “Üstadımız müsaade etmezse onu da istemem” dedim. “Sorayım” dedi ve bir müddet sonra “Buna da izin vermedi” dedi.
Birkaç ay sonra Sami Efendi Üstadımızı ziyaret ettiğim sırada kendisine Bursa’da yaşadığım hadiseyi hatırlattım. Sami Efendi “Evet o zat evliyadan filan zattır vakti zamanı geldiğinde İsmi Azam’a da devam edersiniz, inşallah kalp gözleriniz de açılır” buyurdu.
Salikde bazı şeyler vaktinden evvel zuhur ederse çok tehlikeli olur. Oyalanmadan yol almak gerekir.
TASAVVUF: DİNİ GERÇEK ANLAMDA YAŞAMA YOLU
S. TAN: Efendim anlattığınız haller farklı haller. Siz aynı zamanda bir hocaefendisiniz. Şer’i ölçüler içindeki tasavvuf, sizin anladığınız tasavvuf nedir?
İ. ARMUTÇUOĞLU: Farzlar bütün mü’minlere Cenabı Hakk’ın kesin emridir. Vacipler de öyledir. Sünnetler ihtiyaridir, Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellem Efendimiz’in yaptıklarıdır. Kur’ân ve din Resul Ekrem Efendimiz’in yaşayışıyla hayat bulmuştur. Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellem emri hak vaki olduktan sonra vazifesini tamamlamış vefat etmiştir. Bu din kıyamete kadar baki olduğuna göre Efendimiz Sallallahü aleyhi ve sellem gibi dini yaşamak nasıl mümkün olacaktır? İşte O’nun varisleri olan gerçek alimler ve evliyaullah ile mümkün olacaktır. Onların yoluna da tasavvuf, tarikat deniyor. Aslında tasavvuf sünneti yani dini gerçek manada yaşama yoludur. Titiz bir şekilde bu yaşama gerçekleşirken Kur’ân ve sünnetten ayrılmak ne kelime, onları en ince şekilde anlamaya çalışmaktır. Şirke düşmeden, tevhidî anlayıştan ayrılmadan Rabbimiz ile gerçek anlamda bağ kurma sanatıdır. Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in izinden zinhar ayrılmamaktır. O’nun sevdiklerini sevmek, onun uzak durduklarından uzak durmaktır.
S. TAN: Hocam teslimiyetten bahsediyorduk buralara geldik.
İ. ARMUTÇUOĞLU: İşte bizim anladığımız teslimiyet Allah’a ve onun Rasulüne gerçek anlamda teslimiyettir. Ashab-ı kiram efendilerimizin Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellem’e tam anlamıyla teslim olabildikleri için ashab-ı kiram olmuşlardır. Biraz önce bahsettiğim üzere muhabbet yukardan gelir ama onların sevmesi için de teslimiyet gerekir. Kalp dil ve beyin bir olacak, istikamet üzere olacak.
İslam’ı ihsan makamında yaşamak için kuvvetli bir iman ile tam bir teslimiyetden sonra gerekli olan başka şeyler de vardır Bunlardan birisi olan altyapı fevkalade önemlidir. Alt yapıdan kastımız ise kabiliyettir.
Hazreti Mevlana’nın bir sözü var; “Kabiliyetsizle uğraşmak kubbe üzerinde ceviz durdurmaya benzer.”
Peki nedir kabiliyet?
Birincisi nikahtır, nikah yolundan gelecek. Allah-u Teala’nın emriyle, Peygamber Efendimiz’in kavliyle, İmam-ı Azam Efendimiz’in ictihadı ile, tarafeynin rızasıyla, en az iki şahid-i adilin şehadeti ile, mihr tesmiyesiyle kıyılmış bir nikah yoluyla gelmelidir. Nikah kıymak kolay ama muhafazası zordur. Ciddiyet, vakar, dile sahip olmak ister.
Necip Fazıl üstad diyor ki “Ben annemin babamın ilk evladıyım, o muhabbetli günlerde meydana geldim” yani nikahın sıhhatli günlerine işaret ediyor.
İkincisi helal rızık ile beslenmektir.
Üçüncüsü mürşit terbiyesidir. Eğer altyapı yok ise bu üçüncü müdahele arzu edilen nispette verimli olmuyor. Alt yapısı olmayan kişi gelir istifade edebildiği kadar eder ama zirvelere tırmanma meselesi nasip olmaz.
Bir gün Şah-ı Nakşibend Hazretleri’nin dergâhına Muhammed Parisa geliyor. O gün eve Şah-ı Nakşibend çok neşeli dönüyor. Hanımanne “Efendi bugün çok neşelisin hayırdır?” diye sorunca Şah-ı Nakşibend Hazretleri “Evet bugün ağımıza bir şahin düştü” diyor.
Evliyaullah Hazeratı dergâhına ilk gelen kişinin kabiliyetini görür.
Bir mürşidi kâmile bağlanmadan gerçek eğitimden geçilmez. Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellem buyuruyor: “Gerçek âlimler peygamberlerin varisleridirler.” Gerçek alimler mürşidi kâmiller, evliyayı kiram hazeratıdır. İşte onların marifeti ile dinin ruhu kıyamete kadar devam edip gidecektir. Nasibi olan alıyor, nasibi olan buluyor.
Seyr-i sülûk görmemiş bir ilim adamı ile seyr-i sülûk görmüş bir ilim adamı arasında yerlerle gökler arasındaki kadar fark vardır. Oturup kalkmasında, nezaketinde, konuşmasında edep ve erkanında çok fark vardır. En önemlisi muamelatında çok fark vardır.
Bir kaziyyedir, “Bu yolun zîr-u bâlâsı iki adımdır” denir. Bu yolun tabanı ile tavanı iki adımdan ibarettir. Biri nefse kadem basmak, diğeri Sübhân’a ermektir. Eğer nefsine söz geçirebilirsen ikinci adım vuslattır. Nefis terbiyesi başka türlü mümkün değildir ancak mürşidi kamil eliyle olur. Kitabi bilgilerle olmaz.
S. TAN: Nefs terbiyesi de çok zor bir hadise değil mi efendim? Kolay kolay nefsle başa çıkılmıyor.
İ. ARMUTÇUOĞLU: Nefs terbiyesi tabii çok zor bir hadisedir. Herkes beceremez. Sami Efendimiz Hazretleri’nden hiç ‘ben’ lafını duyan yoktur. Normal konuşmanızda ben demeniz bile bir benlik çağrıştırır. Enaniyet çok zor terbiye edilir.
Meşayihden birisinin kapısı çalınmış. İçerden “Min” diye bir ses gelmiş. Araplar ‘men ente’ yerine böyle söyleyiverirler. Kapıya gelen “Ene” demiş. İçerideki ses “Bu kapıdan içerin girmedi” demiş. Yani enaniyetini öldür ondan sonra gel demek istiyorlar.
Şeytanın İblis olması enaniyetinden, kibirindendir.
Dikkat ederseniz bütün büyüklerde yaptıkları ibadetlerden, hizmetlerden hiçbir bahis yoktur. Mesela Yunus Emre hiçliğe güzel bir örnek sergiler;
Nice yüzbin günah ettim hu Mevlam hu Her biri bir dağa benzer hu Mevlam hu
Peki ibadetlerin, zikrin, fikrin nerede? Onlardan bahis yok.
ÖNCE AKIL, SONRA AŞK REFREFİNE BİNMEK…
S. TAN: Nefs terbiyesi akılla mümkün müdür hocam?
İ. ARMUTÇUOĞLU: Hazreti Mevlana “Akıl bir yere kadar işe yarar da bir yerden sonra biter” diyor. Kişinin mükellef olabilmesi için elbette şer-i şerif ölçüleri içerisinde akıl gereklidir. Ama teâlî ve terakkinin şartı bir çizgiye kadar akılla geldikten sonra aşk refrefine binmektir. İşte o aşkı nefreti de her dala konmaz. Aşk refrefine binebilmek için biraz önce bahsettiğimiz üzere önce iman, sonra muhabbet ve teslimiyet, sonra amel, sonra alt yapı gereklidir, nasip gereklidir.
S. TAN: Hocam sevenlerinize, kardeşlerinize, gençlere bırakmak istediğiniz bir mesaj var mı?
İ. ARMUTÇUOĞLU: Eğer akılları varsa derviş olsunlar. Gençlere tavsiyem de aynen bu. Kelime kemâline masruftur. Onun için ehil olmak kaydı şartıyla kâmil bir mürşide intisap etmek fevkalade önemlidir.
Sevmek sevilmek oradadır. Huzur denizine dalmak oradadır. Derya gibi gönül sahibi olmak oradadır. Saflaşmak oradadır, iyilik oradadır, melekleşmek oradadır.
Hayat oradadır, ilim oradadır, safa oradadır. Aşk oradadır, feyiz oradadır, mutluluk oradadır. Birinci cennet oradadır.
Kur’ân-ı Kerim’de bir ayeti kerime’de şöyle buyurulur:
“Rabbinin makamından korkanlar ve onu sevenler için iki tane cennet vardır.” İşte bu iki cennetten ilki bu dünyadadır, ikincisi ise ahirettedir. Peki bu dünyada cennet nasıl olur?
Onu da sadıklarla beraber olanlara, sıdk içinde yaşayanlara, aşk refrefine binenlere sor.
Ehli dünyanın dünya nimetlerinden aldığı zevk o muhabbet ehlinin aldığı zevkin yanında bir hiçtir.
Şeyh Galip diyor ki;
Aşıkda keder neyler, gam, halkı canındır Koyma kadehi elden söz piri muğanındır
Burada kadehten maksat elbette muhabbetullahtır.
Rabbi zülcelal Hazretleri hepimizi aşk ehli eylesin. İman ile son nefesimizi verip ahirette büyüklere komşu eylesin. Âmin.
S. TAN: Hocam çok teşekkür ediyoruz.
İ. ARMUTÇUOĞLU:Yolumuzun düsturlarından birisi olan halk içinde olacaksınız ama Hak ile beraber olacaksınız. Müessir duruma gelmek için bir an evvel seyr-i sülûk ikmal edilmelidir. Eğer öyle bir duruma gelirseniz bir yerde oturup geçenlere nazar etseniz bile sizin bakışlarınızdan faydalanırlar. Siz nazargahı ilahî olursanız sizdeki tecelli etrafa akseder ve siz ayna vazifesi görürsünüz. Sizinle karşı karşıya gelen insanlar sizden istifade etmeye başlarlar. İnsan yetiştirmek çok önemli bir hadisedir. İnsan yetiştirmek gerçek anlamıyla evliyaullah hazeratının eliyle olur. Evliyaullah hazeratı bazen evlatlarının içinden bir kişinin yetişmesi için yıllarca beklerler. Bu da Allah-u Teâlâ’nın takdir edeceği bir nasip meselesidir.
Eski Said, Yeni Said
S. TAN: Hocam Said-i Nursi için ‘tarikat ehli olmayan mutasavvıftır’ değerlendirmeleri oluyor. Bu konuda sizin malumatınız nedir?
İ. ARMUTÇUOĞLU: Isparta İmam Hatip Okulu’nda okurken Said-i Nursi Hazretleri Isparta’da ikamete mecbur idi. Cuma namazına Ulucami’ye gelir idi. Biz de o zaman iç ezanlar okurduk. Son cemaat mahallinde dururdu. Fakir onun namaza duruşunu seyrettikten sonra namaza dururdum. Tekbir alırken kendisini öyle bir kurardı ki, tekbir aldıktan sonra ellerini bağlayıp yumulduğu zaman gitmiştir.
Bir gün bir teneffüste okulun bahçe duvarında oturuyorum. Bir fayton önümden geçerken içindeki zat elini sallayarak selam verdi. Ben de selamını aldım meğer Said-i Nursi Hazretleriymiş.
Malum Said-i Nursi İstanbul’a geldiği zaman bütün medreseleri dolaşmış, onlarla ilgili beyanlarda bulunmuş.
Kelami Dergahı Postnişini Şeyh Muhammed Es’ad Erbilî Hazretlerini de ziyaret etmek istemiş. Ziyarette Sami Efendi de varmış. Yani üç kişi olmuşlar.
Bize bu hadiseyi Sami Efendi Hazretleri bizzat anlattı:
Said-i Nursi mükâleme olmadan üç tane soru soruyor. İlk sorusunu sorunca öyle cazip bir cevap alıyor ki heyecanla ayağa fırlıyor, “Vallahi doğru” diyor. Diğer soruların cevabı da kendisini aynı şekilde tatmin edince yine ayağa fırlamış. Bu sefer üçü birlikte ayağa kalkmışlar. Said-i Nursi “Bana Kadiri yolunu tarif edin” demiş. Orada Kadiri dersi vermiş Esad Efendimiz Hazretleri. Zaten tabiatı ona mütemayil. Sonra Esad Efendimiz Said-i Nursi’nin sırtını üç defa sıvazlayarak ve Sami Efendi’ye dönerek demiş ki “Bu Said, yeni Said.” Eserlerindeki eski Said yeni Said ifadelerinin dönüm noktası yani aslı bu hadisedir.
Said-i Nursi Hazretleri’nin hayatının son yıllarında yaşanan bir hadiseyi bizzat Ladikli Hacı Ahmet ağa bana söylemişti. Said-i Nursi’ye “Ey Said bütün ömrünü mücahede ve mücadele ile geçirdin. manevi makamlardan hangisini istersin?” diye sorulmuş. Ahmet ağa “Bu soru üzerine bütün ehl-i dil kulak kesildi”, diyordu. Said-i Nursi “Ya Rabbi beni kulluğundan reddetme başka bir şey istemem” diye cevap veriyor. “Dünyayı sarsan bir hadise olmuştu” demişti Ahmet ağa. Kısa bir müddet sonra da vefat ediyor. Esad Efendi ile buluşmasından sonraki hayatı ve eserleri meydandadır. Mesele bundan ibarettir.
Küçük Gibi Görünen Bir İmtihan
Fakir 1985 ve 1990 yılları arasında Mekke-i Mükerreme’de kaldım. O yıllarda Mekke’de kıraat dersi vermiştim. Ümmül Kura Üniversitesi’nde okuyan talebelerimden iki kişi vardı. Birisi Abdullah Cüheni diğeri Feysal el Gazzavi idi. Sonra onların ikisi de Kabe’ye imam oldular.
Musa Topbaş ks ile
O yıllarda Musa Efendimiz Hazretleri umreye geldi. Arafat civarlarında bir evde sohbet oldu. Mühendis Ali Kemal Bey’in arabasıyla Mekke’ye dönüyoruz. Arabada Osman Efendi de var. Musa Efendi fakire buyurdu ki “İlhan efendi aklımdakini oku bakalım.” Evliyaullahın küçük gibi zannedilen imtihanlarından birisi. O zamana kadar fakir uslu uslu duruyordum. Bu teklif karşısında bütün hücrelerim harekete geçti. Rabbimin lütfu inayetiyle arzu ettikleri kasideyi okudum. Ali Kemal Bey arabayı sanki bir gelin arabası gibi yavaş yavaş kullanıyor, yol bitsin istemiyordu. Yavaşça Musa Efendi’nin çehresine baktım, sürur halinde. Gözyaşları içinde bir huzur hali yaşadık.
S. TAN: Ne arzu edilmişti hocam?
İ. ARMUTÇUOĞLU: Fakirin bir şiiri;
Yüce düsturu tarikat yüce adabı usul Alınıp desti ezelden sunulur deste usul Uzanır ta kıyamet bulunur erbâbı vusul Alan el sen, veren el sen, evet Ey fahri Rusül Vurulur Hazreti Musa’ya elhak o meşihat mührü Vurulan tuğrayı Sami, vuran el emri Rasül
O gün orada bir şey daha gördüm. Osman Nuri Topbaş Bey umreden erken ayrılacakmış. Veda tavafından sonra Musa Efendi’nin dizinin dibine oturdu, bir evladın babaya hürmetini orada gördüm. O nezaket, o saygı nasıl olurmuş orada gördüm.
Ömer Sami Hıdır, Abdullah Mesud Hıdır Yüzakı Dergisi, Eylül 2023.
5 Ağustos 2023 Cumartesi günüydü. 86 yıllık bir hayata on ömür sığdırmış gibi dopdolu hatıralarla, hizmetlerle, gayretlerle, îman ve aşk dağarcığıyla sonsuzluğa doğru kanat açtı.
Osmanlı kültürüyle yetişmişti. Vakur bir şahsiyetti. Hâfız-ı Kur’ân’dı. Ârif bir şairdi. Emekli müftüydü. Hepsinin ötesinde güzel bir gönül insanıydı, sohbet ve muhabbet ehliydi. Bağrı daima aşk-ı ilâhîyle yanardı.
O, bizim İlhan ARMUTÇUOĞLU hocamızdı, hem de dedemizdi.
Çocukluğumuz onun kanatları altında geçti. Bildiklerimizin temel harmanı hep onun kanatları altında gerçekleşti.
İlâhî aşkı terennüm eden bülbül dilinin her daim bize açık olan o şefkatli kanatları, şimdi sonsuz yolculuğa açıldı:
Aşk ile uçtu gitti.
Zaten aşkı tarif ederken;
“–Aşk, mâlum Arapçadır ve; ع ش ق harfleri ile yazılır. Buna binaen gerçek âşık olmak için; ع Ayn’ın ağzında ezilip, çiğnenmek, ش Şın’ın testeresinde biçilmek ve ق Kāf’ın karnında yoğrulmak gerekir.
Ömrü boyunca bu merhalelerden geçmeyen kimse, âşık olduğunu ispat edemez.” derdi.
Dediği gibi de yaşadı ve böyle bir aşk ile uçtu gitti.
Gerek dostlarını ziyaret, gerekse ihvan kardeşleri ile sohbet ve hasbihâl gayesi ile seyahatlerde bulunur ve bu seyahatlerden büyük bir huzur duyardı. İhtiyarlık deminde bu seyahatlerin hasretini dile getirirdi:
“–Gençliğimizde daha fazla yolculuk yapardık. «Yollar hiç bitmese!» derdik. Çünkü her gittiğimiz yerde; sadece Allah için sevdiğimiz kardeşler ile bir araya gelir, faydalı mevzuları konuşur, sohbet ve zikirler yapardık.”
Şimdi işte böyle hasret ile ebedî vuslatın gerçek seyahatine çıktı, aşk ile uçtu gitti. Hâsılı hepimizin şahidlik ettiği güzel bir yaşayış ile;
Hak erenler mezhebinde bir ömür yâ Hak dedim… Gündüzüm halk hizmetinde giceler yâ Hak dedim… Nâm ü şâna meylim olmaz bir isimsiz dervişim!.. Âkıbet Namnam fakîri, bekçiyim yâ Hak dedim!..
diyerek, aşk ile uçtu gitti.
Mübârek rûhu için üç İhlâs-ı şerif ve bir Fâtihâ-i şerîfe.
İlhan Armutcuoğlu 